(του Χρήστου Αθ. Μαραγκού, υποστρατήγου ε.α)
Αναδημοσίευση
Πηγή: Ιστοσελίδα servou.gr
“…… Καθώς την δευτέραν πρωί απερνώντας εν Σώμα από αυτούς, περίπου των χιλίων πεζών και ιππέων εις το διάσελον της γριάς, και εκινήσαντες δια τα μέρη τούτα ήλθον εις το Λυκούρεσι και συναντήθηκα με αυτούς εις του Σέρβου από κάτω, με τους οποίους ετουφεκίσθημεν και όσον ημπορέσαμε τους αντισταθήκαμε πέρνωντας τους περίπου των πέντε χιλιάδων προβάτων όπου είχαν παρμένα, μερικά αλογογελάδια, εμποδίζοντας ακόμη και όσα άλλα εκ του πλησίον ημπορούσαν να πάρουν ……”
Αναδημοσίευση
Πηγή: Ιστοσελίδα servou.gr
“…… Καθώς την δευτέραν πρωί απερνώντας εν Σώμα από αυτούς, περίπου των χιλίων πεζών και ιππέων εις το διάσελον της γριάς, και εκινήσαντες δια τα μέρη τούτα ήλθον εις το Λυκούρεσι και συναντήθηκα με αυτούς εις του Σέρβου από κάτω, με τους οποίους ετουφεκίσθημεν και όσον ημπορέσαμε τους αντισταθήκαμε πέρνωντας τους περίπου των πέντε χιλιάδων προβάτων όπου είχαν παρμένα, μερικά αλογογελάδια, εμποδίζοντας ακόμη και όσα άλλα εκ του πλησίον ημπορούσαν να πάρουν ……”
( Απόσπασμα αναφοράς Πλαπούτα προς την Κυβ. Επιτροπήν της 12ης Μαΐου 1826. Δημοσιεύεται για πρώτη φορά ).
Η Επανάσταση
Στις 10 Μαρτίου στην Άγια Λαύρα, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, με τους προκρίτους της περιοχής αποφάσισαν την συγκρότηση στρατοπέδου στην μονή Ομπλού για να κινηθούν εναντίον της Πάτρας.
Εις την Γορτυνία πληροφορήθηκαν από τον Κανέλλο Δεληγιάννη τις τελικές αποφάσεις που ελήφθησαν στην Άγια Λαύρα και τα πρώτα γεγονότα των Καλαβρύτων και κινήθηκαν αμέσως.
Κατά την 20ην Μαρτίου ο Γεώργιος Πλαπούτας και ο αδελφός του Δημήτριος εις την Λιοδώραν της Καρυταίνης εκάλεσαν εις τα όπλα τους κατοίκους της περιφερείας.
Οι Σερβαίοι και όλοι οι Λιοδωρίσιοι συνγκεντρώθηκαν την επομένη 21 Μαρτίου στου Μπέτσι δια να κτυπήσουν τους Λαλαίους που ευρίσκοντο στα μέρη τους.
Η επανάσταση στη Γορτυνία είχε αποφασισθεί!
- Ελευθερία η θάνατος!
- Και στην Πόλη, να δώσει ο Θεός!
Οι Δεληγιανναίοι εξ άλλου κήρυξαν την επανάσταση στη πατρίδα τους τα Λαγκάδια, όπου επετέθησαν κατά των εκεί κατοικούντων Τούρκων και κατά τις 22 Μαρτίου επί κεφαλής τετρακοσίων ανδρών μετέβησαν στο Ρένεσι και μαζί με τους Πλαπουταίους ανάγκασαν τους Λαλαίους της περιοχής και Καρυτινούς Τούρκους να φύγουν προς τους τόπους τους.
Στις 25 Μαρτίου, επιδόθηκε στους Προξένους στην Πάτρα, η διακήρυξη της ελληνικής Επανάστασης[1], την οποίαν υπέγραψαν ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, ο Κερνίκης Προκόπιος, ο Ανδρέας Ζαϊμης, ο Ανδρέας Λόντος, ο Μπενιζέλος Ρούφος, ο Σωτήρης Θεοχαρόπουλος και ο Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος [2]".
Αγώνες - Μάχες
Όπως προκύπτει από τα τηρούμενα στην Εθνική Βιβλιοθήκη Μητρώα Αγωνιστών [3], όλοι σχεδόν οι Σερβαίοι : " άμα εξερράγη ο υπέρ ανεξαρτησίας Αγών, εγκαταλείποντες γυναίκες, τέκνα, περιουσίες, δραξάμενοι αυθορμήτως τα όπλα υπηρέτησαν στρατιωτικώς καθ’ όλην την διάρκειαν του Αγώνος, παρευρεθέντες εις όλους τους κατά των βαρβάρων πολέμους. Διετήρησαν, έντιμον διαγωγήν, ανδρείαν και γενναιότητα εις το στρατιωτικόν χρέος, μερικοί προσέφεραν και την περιουσίαν τους άπασαν, άλλοι συνεισέφεραν χρηματικά κεφάλαια δια τας ανάγκας των στρατοπέδων [4] ".
Σύμφωνα με τα στοιχεία των απογραφών του Σέρβου είχε τριάντα οικογένειες το 1815 και σαράντα οκτώ το 1829. Είχε λοιπόν κατά την διάρκεια του Αγώνα, αν ληφθεί υπόψη και ο τρόπος στρατολογίας που προέβλεπε αναγκαστική στράτευση από 15 χρόνων μέχρι 60, ένα αξιόλογο στρατιωτικό δυναμικό. Με τον γενικό οπλαρχηγό και γραμματικό του Πλαπούτα Φώτιο Δάρα, τους άλλους γενικούς οπλαρχηγούς, Πανάγο Στρίγκο ή Ηλιόπουλο και Γεώργιο Μπακράτζη, τους τοπικούς οπλαρχηγούς ή μπουλουξήδες, Ηλία Κατζούλα, Ηλία Κωνσταντόπουλο, τον μπουλουξή και στρατολόγο Κωνσταντή Ηλιόπουλο, τους γενναίους πολεμιστές και τους διακεκριμένους στρατιώτες του, του Σέρβου είχε μια έντονη παρουσία σε όλες τις μάχες του Αγώνα.
Ξεχωριστή θέση κατείχαν και οι θρυλικοί ιερείς του χωριού, Παπα-Γιώργης Δάρας, Νικόλαος Παπαδάρας και Δημήτριος Παπασχίζας και κυρίως οι Νικ. Παπαδάρας και Παπασχίζας οι οποίοι μυηθέντες στην Φιλική Εταιρεία[5], προετοίμασαν κατάλληλα τους κατοίκους του χωριού για τον Αγώνα, και παρόντες σ’ όλες τις μάχες " ευλογούσαν τάρματα και ευχόνταν στους λεβέντες". Ο ήρωας Νικόλαος Παπαδάρας έφθασε στο Μεσολόγγι για να εμψυχώσει τους πολιορκημένους και συμμετείχε στην ηρωική έξοδο της Ιερής Πόλεως.
Γενική Κατάσταση.[6]
Μετά την καταστροφή του Μεσολογγίου 10/11 Απριλίου 1826 η μόνη πόλη της Πελοποννήσου που κατείχε η Διοικητική επιτροπή, που αντικατέστησε την Κυβέρνηση Κουντουριώτη,στις 17 Απριλίου, Μεγάλο Σάββατο, ήταν το Ναύπλιο.
Ο Κολοκοτρώνης αφού επαναδιορίστηκε, "Γενικός Αρχηγός όλων των κατά την Πελοπόννησο Στρατευμάτων" προσπαθούσε με κάθε τρόπο να κινητοποιήσει τους οπλαρχηγούς και προκρίτους των επαρχιών της Πελοποννήσου : " . . να εβγάλουν εις τον πόλεμον, έκαστος από την επαρχίαν εις το τμήμα εις το οποίον ευρίσκεται, όλους χωρίς εξαίρεσιν όσους δύνανται να φέρουν όπλα δια να ματαιώσουν τα σχέδια του εχθρού. . [7]".
Την 1 Μαΐου ο Ιμπραήμ, με το σύνολο των δυνάμεων του , περίπου 6-8 χιλ. άνδρες, εξόρμησε από την Πάτρα για τα Καλάβρυτα όπου ανενόχλητος έφθασε μετά διήμερο. Ταυτόχρονα όμως, με την αναχώρηση του Ιμπραήμ από την Πάτρα, 2-3 χιλ. τουρκοαιγύπτιοι υπό τον Σουλεϊμάν μπέη κινήθηκαν από τα μεσσηνιακά φρούρια όπου ευρίσκοντο και έφθασαν στο όρος Μίνθη, κατέκαυσαν το χωριό Άλβενα την 1 Μαΐου και επέστρεψαν στη Ζαχάρω.
Στις 3 Μαΐου ο Πλαπούτας ενημερώνει τον Γενικό Αρχηγό από το Παλούμπα που ευρίσκετο : “Εκλαμπρότατε αρχηγέ, οι Τούρκοι των καστρών προχθές Σάββατον έφθασαν εις Ζαχάρων, ανέβηκαν έως την Άλβεναν και την έκαυσαν, και έκαυσαν και όλα τα κάτω χωρία από Γραίκα έως εις Αγουλινίτζαν, και ευρίσκονται εκεί έως σήμερον. Ημείς στέκομεν προσεκτικοί παρατηρούντες τα κινήματά του, και μάλιστα το στράτευμα της Λιοδώρας και μερικοί ξένοι εδικοί μου ευρίσκονται εις Μπέλεσι και Άσπρα Σπίτια. Και όπως τα κινήματα του εχθρού μας οδηγήσουν θέλει ακολουθήσωμεν, και περιμένομεν να μας δώσεις οδηγίας. Ο στρατηγός Νικήτας χθες έφθασεν εις Άλβεναν”.
Ο Ιμπραήμ αφού λεηλάτησε και κατάστρεψε την περιοχή των Καλαβρύτων αναχωρεί στις 7 Μαΐου για Τρίπολη στην οποία εισέρχεται μετά διήμερο, σχεδόν ανενόχλητος, "καίγοντας όλα τα χωρία", με μεγάλες φάλαγγες αιχμαλώτων και πολλά λάφυρα. Όμως πριν φθάσει στην Τρίπολη, θέλησε να υπενθυμίσει την παρουσία του στην Γορτυνία, γι’ αυτό απέστειλε ενώ βρισκόταν καθ’ οδόν, πριν από το Λεβίδι ισχυρές δυνάμεις, προς Άκοβες και Πέρα Μεριά[9], όπως επίσης και προς Λαγκάδια - Σέρβου. Οι κάτοικοι των περιοχών αυτών έντρομοι διασκορπίστηκαν στα βουνά.
Αργότερα στις 12 Μαΐου ο Δήμος Κανελλόπουλος αναφέρει από την Ανδρίτσαινα προς την Διοικητική Επιτροπή σχετικά με την κίνηση του αποσπάσματος των τουρκοαιγυπτίων: ". . εις τας 9 τρέχοντος πάλιν, οι εχθροί μας παρρησιάζονται οι ερχόμενοι από Πάτρα, εν μέρος από τις Άκοβες εις του Καλλιάνη και άλλο μέρος εις Λαγκάδια, Σέρβου και Ζυγοβίστι, ώστε βλέποντάς τους ο κόσμος, απέρασεν όλη η Καρύταινα εις τα εδικά μας μέρη, και εχθές εβρισκόντουσαν οι εχθροί εις της Δημητσάνας τον κάμπον . . [10]".
Αλλά και ο Δημήτριος Δεληγιάννης, που στις 11 Μαίου πέρασε από την Κερπινή ενημέρωνε για την κατάσταση τον Γενικό Αρχηγό [11] :
". . ότι οι εχθροί έως πέντε χιλιάδες το Σάββατον (8 Μαίου) εκατέβηκαν εις της Κυράς το Γεφύρι και την Κυριακήν έγιναν δύο κολώνες, η μία απέρασεν εις Πέρα Μεριά και η άλλοι στα Λαγκάδια και το κατέστρεψαν αυτό το μέρος. . .
Αναφέρουν οι οπλαρχηγοί Κανελλόπουλος και Δεληγιάννης ότι η δύναμη που αποσπάσθηκε το Σάββατο 8 Μαΐου, σχεδόν πέντε χιλιάδες κατέβηκε προς της Κυράς το Γεφύρι και από εκεί χωρίσθηκε σε δύο τμήματα από τα οποία το ένα κινήθηκε προς Πέρα Μεριά και το άλλο προς τα Λαγκάδια τα οποία και κατέστρεψε.
Δεν αναφέρει ο Δεληγιάννης που διανυκτέρευσε το τμήμα στις 9 Μαΐου, και αντιπαρέρχεται την συμπλοκή της 10ης Μαΐου στου Σέρβου. Συμπερασματικά λόγω της κινήσεως την επομένη προς Σέρβου, μπορούμε να υποθέσουμε ότι μία μεγάλη δύναμη δύο χιλιάδων στρατιωτών με περισσότερα από πέντε χιλιάδες αιγοπρόβατα και διάφορα άλλα ζώα ήταν αδύνατο να παραμείνει στα κατεστραμμένα Λαγκάδια αλλά πρέπει να προτίμησε τον πεδινό χώρο της Αγίας Παρασκευής που παρείχε ασφάλεια και κυρίως τροφή και νερό για τα ζώα.
Από τον χώρο αυτό κρίνεται ανετότερη η εξόρμηση προς Λιοδώρα μέσω της ορεινής διάβασης Αρτοζήνου και δικαιολογείται πλήρως η θέση της φάλαγγας αλλά και των ενεδρευόντων τμημάτων. Ενώ το δρομολόγιο που οδηγεί απ’ ευθείας από Λαγκάδια προς Σέρβου παρακάμπτει τελείως το Διάσελο γιατί διέρχεται από τον μεταξύ Παλαιοκάστρου και Βουνού αυχένα στη θέση Λεσιά και οδηγεί αμέσως στο χωριό από την Τρανή Βρύση.
Είναι φανερό λοιπόν πως περισσότεροι από χίλιοι πεζοί και ιππείς Αιγύπτιοι, την Δευτέρα 10 Μαΐου 1826 κινήθηκαν από την Αγία Παρασκευή Καλονερίου προς Λιοδώρα δια μέσου της ορεινής διάβασης Αρτοζήνου με σκοπό να λεηλατήσουν, να κάψουν να αφανίσουν και να αιχμαλωτίσουν τους κατοίκους των χωρίων της περιοχής .
Η αναφορά του Πλαπούτα προς την Διοικητική Επιτροπή [13], στις 12 Μαΐου σχετικά με την κατάσταση και την διεξαγωγή της μάχης αναφέρει μεταξύ των άλλων:
". . . Εισηκούσθην ευθύς με τον στρατ. Χρύσανθον δια να ανταμώσωμεν εις Δίβριν ή στα Τριπόταμα, και να απεράσωμεν εις Καλάβρυτα, με απόφασιν δια να τους βλάψωμεν εκεί όσον ημπορέσωμεν. Αλλ’ ο εχθρός προλαμβάνων ήλθεν εις τα σύνορα Άκοβας και Πέρα Μεριάς, ο ερχομός του τάραξεν όλους τους κατοίκους των μερών τούτων μην ηξεύρωντα πόθεν θα κινηθή και δια πού, διο βιασμένοι από τας γυναίκας και παιδιά των διεσκορπίσθησαν τήδε κακείσαι, χωρίς να έχη την παραμικράν δοχήν εις αυτούς η πιθώ ή η βία.
Εγώ μην ημπορώντας να φέρω σε έκβαση του σκοπού μου, επήρα τους μισθωτούς στρατιώτας και ευγήκα εις το πλευρό του εχθρού, παρατηρώντας όθεν ημπορώ να τους βλάψω και να εμποδίζω όσον ημπορούσα τροφάς οπού ενδέχετο να πάρει.
Καθώς την δευτέραν πρωί απερνώντας εν Σώμα από αυτούς, περίπου των χιλίων πεζών και ιππέων εις το διάσελον της γριάς, και εκινήσαντες δια τα μέρη τούτα ήλθον εις το Λυκούρεσι και συναντήθηκα με αυτούς εις του Σέρβου από κάτω, με τους οποίους ετουφεκίσθημεν και όσον ημπορέσαμε τους αντισταθήκαμε πέρνωντας τους περίπου των πέντε χιλιάδων προβάτων όπου είχαν παρμένα, μερικά αλογογελάδια, εμποδίζοντας ακόμη και όσα άλλα εκ του πλησίον ημπορούσαν να πάρουν .
Εσκοτώθηκαν από αυτούς μερικοί, από τους οποίους έμειναν τρεις τέσσεροι, και ακολούθως πάλιν τουφεκιζόμενοι οι μισοί απέρασαν εις τον κάμπον Δημητζάνας. Εγώ δε μ’ όσους περισσοτέρους ιμπόρισα εις Ζάτουνα, με απόφασιν οπού να έλθουν εις Δημητζάνα και Ζάτουνα να τους βαρέσωμεν. Αλλ´αυτοί από εκεί οπού ετοποθετήθησαν το εσπέραν ανεχώρησαν κατ ευθείαν δια την Τριπολιτσάν. . "
Διεξαγωγή της Μάχης.
Οι κάτοικοι του Σέρβου παρακολουθούντες από κοντά τις κινήσεις του εχθρού αντιλήφθηκαν έγκαιρα τις προθέσεις του, και απεφάσισαν όπως ανακόψουν την κίνησή του προς Λιοδώρα καταλαμβάνοντας την διάβαση Αρτοζήνου. Η κίνηση από αυτό το ορεινό δρομολόγιο υπερχιλίων πεζών και ιππέων με 5-6 χιλ ζώα, μιας φάλαγγας μεγαλύτερης των χιλίων μέτρων αντιμετώπιζε πολλά προβλήματα διοίκησης και συντονισμού και ήταν ευπρόσβλητη από οποιαδήποτε επιθετική ενέργεια.
Αυτό φαίνεται ότι εκμεταλλευθήκαν οι ευφυείς και εμπειροπόλεμοι Σερβαίοι και εφαρμόζοντες άριστο τακτικό σχέδιο ενεργείας, διοχέτευσαν τους καυχόμενους για τις στρατιωτικές τους επιτυχίες Αιγύπτιους στον χείμαρρο Γκούρα μέσω Σφυρίδας [14].
Άπαντες οι Σερβαίοι, άνδρες γυναίκες και παιδιά, κατέλαβαν τις οχυρές θέσεις ανατολικά 
του Σερβαίκου Βουνού και όλα τα επίκαιρα σημεία ελέγχου του δρομολογίου που από το διάσελο μέσω Σφυρίδας οδηγεί προς Ηραία, ο δε Πλαπούτας από του Παλούμπα όπου βρισκόταν με το στράτευμά του κινήθηκε ταχέως και έκλεισε το δρομολόγιο βόρεια Λυκούρεση και νότια Σέρβου σχηματίζοντας ένα θύλακα μέσα στον οποίο εισχώρησαν εγκλωβίστηκαν οι δυνάμεις του Ιμπραήμ. Οι Σερβαίοι εκμεταλλευόμενοι την πλεονεκτική λόγω εδάφους θέση, με κάθε μέσο, κυλίοντας και εξεσφενδονίζοντας πέτρες, προκάλεσαν τον πανικό στους παγιδευμένους Αιγυπτίους και αφού τους προξένησαν μεγάλη φθορά τους ανάγκασαν να εγκαταλείψουν στη περιοχήτα αποκομιζόμενα, να οπισθοχωρήσουν καιντουφεκιζόμενοι συνεχώς από τις δυνάμεις πιέσεως, να φύγουν ατάκτως προς Λαγκάδια και κάμπο Δημητσάνας και την επομένη 12 Μαΐου να φθάσουν στην Τρίπολη[15].
του Σερβαίκου Βουνού και όλα τα επίκαιρα σημεία ελέγχου του δρομολογίου που από το διάσελο μέσω Σφυρίδας οδηγεί προς Ηραία, ο δε Πλαπούτας από του Παλούμπα όπου βρισκόταν με το στράτευμά του κινήθηκε ταχέως και έκλεισε το δρομολόγιο βόρεια Λυκούρεση και νότια Σέρβου σχηματίζοντας ένα θύλακα μέσα στον οποίο εισχώρησαν εγκλωβίστηκαν οι δυνάμεις του Ιμπραήμ. Οι Σερβαίοι εκμεταλλευόμενοι την πλεονεκτική λόγω εδάφους θέση, με κάθε μέσο, κυλίοντας και εξεσφενδονίζοντας πέτρες, προκάλεσαν τον πανικό στους παγιδευμένους Αιγυπτίους και αφού τους προξένησαν μεγάλη φθορά τους ανάγκασαν να εγκαταλείψουν στη περιοχήτα αποκομιζόμενα, να οπισθοχωρήσουν καιντουφεκιζόμενοι συνεχώς από τις δυνάμεις πιέσεως, να φύγουν ατάκτως προς Λαγκάδια και κάμπο Δημητσάνας και την επομένη 12 Μαΐου να φθάσουν στην Τρίπολη[15].
Ένας υπερόπτης εχθρός με τόσες νίκες και μεγάλη στρατιωτική υπεροχή σε προσωπικό και μέσα, που ανενόχλητος καίει, καταστρέφει, λεηλατεί, αιχμαλωτίζει, όχι μόνο αδυνατεί να διασπάσει την αμυντική γραμμή των ηρωϊκών Σερβαίων, αλλά εγκαταλείπει στο πεδίο της μάχης νεκρούς, πέντε χιλιάδες άλογο-γέλαδα και άλλα ζώα και τρέχει πανικόβλητος να σωθεί.
Το μέγεθος του πανικού των Αιγυπτίων, αφήνει να εννοηθεί και ο Πλαπούτας στη συνέχεια της αναφοράς του προς την Διοκ. Επιτροπή, όταν αναφέρεται στον Τουρκο καβαλάρη που έχασε τον δρόμο του και συνελήφθη στην περιοχή της Στεμνίτσας: ".. Ταυτοχρόνως όμως ένας Τούρκος καβαλάρης, χάσας τον δρόμον επήγε στην Στεμνίτζαν και εκεί επιάσθη από τους ιδίους στεμνιτσιώτες, όστις ομολόγησεν πως ο Ιμπραήμ ζή και ήλθεν εις Τριπολιτζάν, ο αριθμός των στρατιωτών του είναι έως δέκα χιλιάδες .Έχει σκοπόν δια να φέρει και τους λοιπούς από τα κάστρα και να κατέβει στο Άργος και να σταθή εκεί έως ότου να του έλθη η αρμάδα του και τότε να βαρέση τα νησιά. Ο δε Κιουταχής και Χουσεϊν μπεης εσκοτώθηκαν, έχει μαζί του τον Βεϊζούλαγα λαλιώτη και έναν άλλον από Πάτρας. . ."
Πρόκειται για μια σημαντική μάχη όχι τόσο για τη φθορά που προξένησε στους Αιγυπτίους αλλά για το χρόνο και τις συνθήκες υπό τις οποίες δόθηκε.
Για την γενική κατάσταση της εποχής αναφέρει σχετικά ο Σπηλιάδης : "ο δε Ιμπραήμ ήδη περιφέρεται όπου θέλει, ήδη χωρεί και εις αυτά τα δύσβατα μέρη…παραδίδει τα πάντα εις πυρ και εις σίδηρον, αρπάζει και τα πράγματα και τα ποίμνια των κατοίκων και ανδραποδίζει πλήθος αθώων και αδυνάτων, ότε και πολλαί γυναίκες και κοράσια καταδιωκόμεναι ρίπτονται εις τους ποταμούς και πνίγονται και κατακρημνίζοντα από υψηλούς βράχους εις τα βάραθρα…[16]"
Παρ’ όλα αυτά οι γενναίοι κάτοικοι του Σέρβου, αναμετρήθηκαν με τον σαφώς υπέρτερο εχθρό, άοπλοι σχεδόν, κυλίοντας και εξεσφενδονίζοντας πέτρες τον ανάγκασαν να εγκαταλείψει τη μάχη και να φύγει ατάκτως προς Τρίπολη[17].
Οι ήρωες των μαχών του Αλφειού, Λεβιδίου, Βαλτετσίου, Λάλα, Τριπολιτσάς, Άργους, Κορίνθου, Πατρών, Κομποτίου, Σουλίου, Δερβενακίων, Ναυπλίου, Τραμπάλας, Τρικόρφων, Μεσολογγίου, με την νίκη τους στου Σέρβου στις 10 Μαΐου 1826, έκλεισαν την αυλαία των σημαντικών μαχών στην Πελοπόννησο για την απελευθέρωση του έθνους και παρέδωσαν την σκυτάλη στον μεγάλο φιλέλληνα ναύαρχο Κόδριγκτων για να γράψει την μεγαλύτερη σελίδα της ιστορίας μας στο Ναυαρίνο, όπουστις 8 Οκτωβρίου 1827 μαζί με τους ναυάρχους, Δεριγνύ (Γάλλο) και Χέυδεν (Ρώσο) μετέτρεψαν τον τρομερό στόλο του Ιμπραήμ σε ένα αξιοθρήνητο ναυάγιο.
Τελευταία μάχη του Αγώνα ήταν στην Πέτρα της Βοιωτίας, 12 Σεπτεμβρίου 1829, η δε ελληνική υπόθεση θεωρήθηκε ως "οριστικώς και αμετακλήτως λήξασα" την 21 Ιουλίου 1832, με την " σύμβαση της Κωνσταντινουπόλεως " κατά την οποίαν η Υψηλή Πύλη δέχτηκε τα ελληνικά σύνορα μέχρι του Αμβρακικού και Παγασητικού.
Επίλογος
Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδος καταβλήθηκε προσπάθεια αμοιβής των Αγωνιστών εκ μέρους του νεοσύστατου κράτους με την παραχώρηση εθνικών κτημάτων αλλά λόγω διαφωνιών δεν κατέστη δυνατόν. Το ίδιο επανελήφθη και κατά τα έτη 1833, 1845, και τελευταία το 1864 υπό την προεδρεία του Ιωάννου Κολοκοτρώνη γιού του Γέρου του Μοριά. Η επιτροπή κατέταξε τους στρατιωτικούς και πολιτικούς σε επτά τάξεις αξιωματικών δύο υπαξιωματικών και στους στρατιώτες. Επειδή όμως δεν υπήρχε οικονομική δυνατότητα αποζημίωσης όλων των Αγωνιστών ετέθησαν στο αρχείο. Οι αθάνατοι όμως αυτοί ήρωες ωφέλησαν πάλι το έθνος γιατί το πολύτιμο υλικό (αιτήσεις - πιστοποιητικά) που άφησαν βόηθησε πολύ την ιστορία μας.
Από του Σέρβου μόνον 14 υπέβαλλαν αιτήσεις αποζημιώσεως.
Απ’ αυτούς η Επιτροπή κατέταξε έναν, αξιωματικό Δ΄ τάξεως, δύο, υπαξιωματικούς Α΄ τάξεως, τέσσερις, υπαξιωματικούς Β΄τάξεως, τέσσερις, στρατιώτες και τρεις αταξινόμητους.
Δυστυχώς δεν υπάρχουν Μητρώα Αγωνιστών, για κάθε περίπτωση για την κάθε μάχη, αναλογικά όμως όπως φαίνεται από τον πληθυσμό του κάθε χωριού και από τον τρόπο στρατολογίας, ο οποίος προέβλεπε την καθολική συμμετοχή των κατοίκων, το Σέρβου είχε μεγάλη προσφορά στον Αγώνα αλλά ελάχιστες ή μηδαμινές απαιτήσεις.
Όλα τα ιστορικά στοιχεία φανερώνουν ότι οι Σερβαίοι από αρχής μέχρι τέλους του Αγώνος ενδιαφερθήκαν μόνον για την αποτίναξη του τούρκικου ζυγού χωρίς προσωπικά οφέλη. Έχοντας ως οδηγό την σωτηρία της πατρίδος συμμετείχαν σ’ όλους τους Αγώνες, από την πρώτη ενθουσιώδη μάχη που δόθηκε στον Αλφειό μέχρι και τις τελευταίες απεγνωσμένες προσπάθειες του κλεφτοπόλεμου κατά του Ιμπραήμ.
Στις αιτήσεις τους φαίνεται το μεγαλείο των ηρώων.
Τον ξεσηκωμό των Ελλήνων, τις συνέπειες του πολέμου, την συμμετοχή του στις σημαντικότερες μάχες και πολιορκίες, τα αποτελέσματα του Αγώνα : ". . επέστρεψα με πολλές πληγές και ακρωτηριασμένος . . . " και τέλος ζητά από την πατρίδα, " να τον ανταμείψη κατά αναλογίαν των αγώνων του".
Η αίτηση αυτή εμπεριέχει τα πάντα, είναι ένας απολογισμός, είναι η προσφορά προς την πατρίδα , το καθήκον, όπως το αντιλαμβάνεται ένας ήρωας, όπως το νοιώθει ένας πολεμιστής, ένας αγνός πατριώτης. Πολύ απλά : "να με ανταμείψετε κατά αναλογία των αγώνων μου" τίποτα περισσότερο.
Ήρωα Μπακράτζη. Ήρωες πατριώτες η πατρίδα είναι περήφανη για Σας !
Τα Κατορθώματα σας, οι Θυσίες σας, η Προσφορά σας προς την Πατρίδα φυλάσσονται στο Ιστορικό Αρχείο του Έθνους, για να διδάσκουν εις τους αιώνες τους λαούς, τους αγώνες που απαιτούνται για την απόκτηση της Ελευθερίας !
Οι αναφορές όλων σας και σήμερα ακόμη είναι επίκαιρες, δεν καλύπτουν μόνον την περίοδο του 21, αλλά όλες τις εποχές και όλους τους πατριώτες μας που έπεσαν για την πατρίδα: στα Γιαννιτσά, στη Μανωλιάσα, στη ΤΖουμαγιά, στο Αβγκίν, στο ύψ. Αλ-Μπανάζ, στον Σαγγάριο, στην Μ. Ασία, στο Κατσιλούκ, στο Καρακογιού, στο Καλέ-Γκρότο, στο Κιρέζ Ογλού Ντάγ, στη Μπίγλιστα, στο Κιάφε Λουζίτ, στο Σιρακούτ, στις Μουρνιές και αυτούς που πέθαναν από τις κακουχίες των πολέμων στα Στρατιωτικά Νοσοκομεία της Θεσσαλονίκης, των Πατρών, του Ναυπλίου, της Τριπόλεως, αλλά και εκείνους που ακόμη δεν έχει προσδιορισθεί η τοποθεσία του θανάτου τους.
Οι θυσίες αυτών των Ηρώων περιγράφονται λεπτομερώς σε άλλα κεφάλαια.
Οι αναφορές αυτές ας θεωρηθούν: Απότιση Φόρου Τιμής, εκ μέρους όλων.
Χρήστος Αθ. Μαραγκός
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
[1] Την 25ην Μαρτίου, επιδόθηκε στους Προξένους που ήσαν στην Πάτρα, η διακύρηξη της Ελληνικής επανάστασης η οποία είχε ως εξής:
" Ημείς το Ελληνικόν έθνος των Χριστιανών, βλέποντες ότι μας καταφρονεί το οθωμανικόν γένος και σκοπεύει τον όλεθρον εναντίον μας, πότε μ’ ένα και πότε μ’ άλλον τρόπον, αποφασίσαμεν σταθερώς ή να αποθάνωμεν όλοι ή να ελευθερωθώμεν. Και τούτου ένεκα, βαστούμε τα όπλα εις χείρας, ζητούντες τα δικαιώματά μας. Όντες λοιπόν βέβαιοι ότι όλα τα Χριστιανικά Βασιλεια γνωρίζουν τα δίκαιά μας και όχι μόνον δεν θέλουν μας εναντιωθεί, αλλά και θέλουν μας συνδράμει, και όυι έχουν εις μνήμην ότι οι ένδοξοι πρόγονοί μας εφάνησάν ποτε ωφέλιμοι εις την ανθρωπότητα, δια τούτο ειδοποιούμεν την Εκλαμπρότητά σας και σας παρακαλούμεν να προσπαθήσετε να είμεθα υπό την εύνοιαν και προστασίαν του μεγάλου τούτου κράτους [1]".
Την επαναστατικήν αυτήν διακήρυξην υπέγραψαν ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, ο Κερνίκης Προκόπιος, ο Ανδρέας Ζαϊμης, ο Ανδρέας Λόντος, ο Μπενιζέλος Ρούφος, ο Σωτήρης Θεοχαρόπουλος και ο Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος.
[2] Δ. Α. Κόκκινου, Η Ελληνική Επανάστασις, εκδ. Μέλισσα, τ. 1ος ,σ. 275
[3] Βασίλη Ι. Δάρα, Ιστορικά Σέρβου Γορτυνίας, Αθήνα 1988, τ. 1ος, σ. 32-62. Στο βιβλίο του ο σ. αναφέρει πλήρη στοιχεία των φακέλλων των αγωνιστών, Αιτήσεις -Πιστοποιητικά , και με σχόλια από άλλες πηγές περιγράφει λεπτομερώς τους Αγώνες και τις Θυσίες των Σερβαίων.
[4] Όπως αναγράφονται στις Αιτήσεις και Πιστοποιητικά των Αγωνιστών.
[5] Πελοποννησιακή Πρωτοχρονιά, 1961, σ. 277, (Κληρικοί Αγωνιστές του Εικοσιένα)
[6] Διονυσίου Α. Κόκκινου, Η Ελληνική Επανάστασις, Εκδ. Μέλισσα, Τ. 10ος, σ. 142
[7] Τον Πλαπούτα που ήταν στην Γορτυνία ενημέρωνε σχετικώς:
" Αδελφέ Δημητράκη σε ασπάζομαι με το Χριστός Ανέστη
Σου επεύχομαι να εορτάσης και εις πολλούς χρόνους το Άγιον Πάσχα.
Σε ειδοποιώ ότι το Μέγα Σάββατον το εσπέρας εμβήκεν η νεα διοικησις εις Ναύπλιον και αμέσως άρχισεν με δραστηριότητα τας εργασίας της.
Απόφασις έγινε γενική και σταθερά να εκστρατεύσουν όλοι οι Πελοποννήσιοι κατά του εχθρού, και τοιαύται διαταγαί εδόθησαν και άδεια εις τους οπλαρχηγούς να μεταχειρισθούν κάθε είδους βίας και παιδείας δια να τους ξεκινήσουν όλους χωρίς εξαίρεσιν. Όθεν και η γενναιότης σου, λαμβάνοντας την παρούσαν μου, να συνάξης τους οπλοφόρους της Λιοδώρας και να σταθής εις όποιο μέρος κρίνεις αρμοδιώτερον, παρατηρών τα κινήματα του εχθρού.
Αι ζωοτροφίαι των στρατιωτών θέλει οικονομούνται επί του παρόντος από τα σπίτια των, έως να οικονομίσει η Διοίκησις. Εκείνο όπου ο καθείς έχει να φάγει εις το σπίτι του, ας το πάρη μαζί του. Και ας μας φανή ότι σήμερα κάμνονεν αρχή της ιεράς εκστρατείας μας, καθότι και ο κινδυνος οπού μας παρουσιάζεται είναι φοβερώτερος παρ’ άλλοτε.
Από τα όπλα μας αδελφέ στέκει να γλυτώσωμεν εαυτούς, γυναίκας, παιδιά και την πατρίδα μας.
Τη 22 Απριλίου 1826. Εκ Ναυπλίου
Ο αδελφός Θ. Κολοκοτρώνης "
(σε όλες τις Εκθέσεις και Αναφορές τηρήθηκε η ορθογραφία του πρωτοτύπου)
[8] ΓΑΚ, Εκτελεστικόν, φ. 180, 12 Μαίου 1826, Πλαπούτας προς Διοικ. Επιτροπή.
[9] Η επαρχία Γορτυνίας από την πρώτη Τουρκοκρατία (1460 - 1685), αποτελούσε το βιλαέτι της Καρύταινας και χωριζόταν σε τέσσερα τμήματα, σέμπια.
Των Βουνών Νταβιά, Αλωνίσταινα, Πιάνα και άλλα 31 χωριά με 13.860 κατοίκους.
Του Κάμπου : Καράτουλα, Παλαμάρι, Καρυές και άλλα 27 χωριά με 3.265 κατοίκους.
Της Άκοβας και Πέρα Μεριάς : Νεμούτα, Βυζίκι και άλλα 37 χωριά με 4.245 κατοίκους.
Της Λιοδώρας : Δημητσάνα, Σέρβου, Παλούμπα και άλλα 38 χωριά με 7.385 κατοίκους.
Ρωμαϊκά σπίτια 8.000, τούρκικα 100. Γιδοπρόβατα , ζώα χοντρά, γεννήματα πλήθος και ολίγα μετάξια. ( Πελοποννησιακή Πρωτοχρονιά 1962, σ. 317) .
[10] ΓΑΚ, Εκτελ. φ, 180.12 Μαίου 1826, Δ. Κανελλόπουλος από Ανδρίτσαινα προς Διοικ. Επιτροπή.
[11] ΓΑΚ, Εκτελεστικόν, φ, 181. 11 Μαίου 1826, Δημ. Δηλιγιάννης από Κερπινή προς Γεν. Αρχηγόν
[12] " Εκλαμπρότατε γενικέ αρχηγέ
Ήλθον σήμερον εδώ στην Κερπινήν και ηύρον μόνον τέσσαρες φαμελιές κερπινιώτικες και δέκα γλογοβήτικες και τα λοιπά χωριά όλα ετούτου του μέρους Άκοβα, Λαγκάδια και Πέρα Μεριάς έφυγαν όλα και απέρασαν στην μάνην.
Οι εχθροί έως πέντε χιλιάδες το Σάββατον εκατέβηκαν εις της κυράς το γεφύρι, και την Κυριακήν έγιναν δύο κολώνες η μία απέρασεν εις Πέρα Μεριά και οι άλλοι στα Λαγκάδια και το κατέστρεψαν αυτό το μέρος. Εχθές βράδυ εκοιμήθησαν εις τον κάμπον Δημητζάνας. Σήμερον εφαίνοντο φωτιές εις Μαγούλιανα και Βυτίναν. Ο Κωνσταντής Αναστόπουλος είναι εις την πολιανή και εχθές βράδυ απερνούσαν από την κρυόβρυση είκοσι καββαλαρέοι και εβγήκαν εις το Διάσελο της Αλωνίστενας με δέκα νομάτους που είχε τους εβάρεσαν και εκράτησαν εις τον τόπον πέντε και έναν έπιασαν πληγωμένον και οι άλλοι επέστρεψαν στα Λαγκάδια. Εγώ αύριον θέλω απεράσω εις Άκοβες για γράμματα εις Παλούμπα και Πέρα Μεριά. και μένο.
Τη 11 Μαϊου 1826
Κερπινή
Δημήτριος Δηληγιάννης
Σεβαστή Διοικητική Επιτροπή
Ενώ κατεγινόμουν εις την συνάθροισιν στρατιωτών, του τμήματος τούτου, και εισηκούσθην και με άλλους οπλαρχηγούς διά να περάσωμεν εις Καλάβρυτα, προς ανθίστασιν του εχθρού, ήλθον οι εξ Νεοκάστρου και Αγουλινίτζαν, και βιασμένοι από τους ιδίους κατοίκους των μερών τούτων εστάθην εις τα μέρη Μπέλεση και Άσπρα Σπίτια, καθώς ελθών και ο στρατ. Νικήτας το απέναντι μέρος, έπιασα πρώτα την Σμέρνα, με απόφασιν δια να ημπορέσωμεν να τους βαρέσωμεν εκεί όπου ήτον οι εχθροί τοποθετημένοι, αλλ’ αυτοί μετά μία ημέρα του ερχομού τους δια νυκτός απέρασαν άντικρυ του κλειδιού το παράλιον δι´ Αρκαδίαν.
Εισηκούσθην ευθύς με τον στρατ. Χρύσανθον δια να ανταμώσωμεν εις Δίβριν ή στα Τριπόταμα, και να απεράσωμεν εις Καλάβρυτα, με εις τα σύνορα Άκοβας και Πέρα Μεριάς, ο ερχομός του τάραξεν όλους τους κατοίκους των μερών τούτων μην ηξεύρωντα πόθεν θα κινηθή και δια πού, διο βιασμένοι από τας γυναίκας και παιδιά των διεσκορπίσθησαν τήδε κακείσαι, χωρίς να έχη την παραμικράν δοχήν εις αυτούς η πιθώ ή ηβία.
Εγώ μην ημπορώντας να φέρω σε έκβαση του σκοπού μου, επήρα τους μισθωτούς στρατιώτας και ευγήκα εις το πλευρό του εχθρού, παρατηρώντας όθεν ημπορώ να τους βλάψω και να εμποδίζω όσον ημπορούσα τροφάς οπού ενδέχετο να πάρει.
Καθώς την δευτέραν πρωί απερνώντας εν Σώμα από αυτούς, περίπου των χιλίων πεζών και ιππέων εις το διάσελον της γριάς, και εκινήσαντες δια τα μέρη τούτα ήλθον εις το Λυκούρεσι και συναντήθηκα με αυτούς εις του Σέρβου από κάτω, με τους οποίους ετουφεκίσθημεν και όσον ημπορέσαμε τους αντισταθήκαμε πέρνωντας τους περίπου των πέντε χιλιάδων προβάτων όπου είχαν παρμένα, μερικά αλογογελάδια, εμποδίζοντας ακόμη και όσα άλλα εκ του πλησίον ημπορούσαν να πάρουν .
Εσκοτώθηκαν από αυτούς μερικοί, από τους οποίους έμειναν τρεις τέσσεροι, και ακολούθως πάλιν τουφεκιζόμενοι οι μισοί απέρασαν εις τον κάμπον Δημητζάνας. Εγώ δε μ’ όσους περισσοτέρους ιμπόρισα εις Ζάτουνα, με απόφασιν οπού να έλθουν εις Δημητζάνα και Ζάτουνα να τους βαρέσωμεν. Αλλ´αυτοί από εκεί οπού ετοποθετήθησαν το εσπέραν ανεχώρησαν κατ ευθείαν δια την Τριπολιτσάν.
Και ούτος εχόντων των πραγμάτων εγύρισα οπίσω εδώ γράφωντας εις όλα τα μέρη δια να συναχθούν όλοι εν γένει, και να κινήσωμεν όθεν η ανάγκη το καλέσει, ή όπου ο γενικός αρχηγός μας διατάξη.
Ταυτοχρόνως όμως ένας Τούρκος καβαλάρης, χάσας τον δρόμον επήγε στην Στεμνίτζαν και εκεί επιάσθη από τους ιδίους στεμνιτσιώτες, όστις ομολόγησεν πως ο Ιμπραήμ ζή και ήλθεν εις Τριπολιτζάν, ο αριθμός των στρατιωτών του είναι έως δέκα χιλιάδες .
Έχει σκοπόν δια να φέρει και τους λοιπούς από τα κάστρα και να κατέβει στο Άργος και να σταθή εκεί έως ότου να του έλθη η αρμάδα του και τότε να βαρέση τα νησιά. Ο δε Κιουταχής και Χουσεϊν μπεης εσκοτώθηκαν, έχει μαζί του τον Ζεϊτούλαγα λαλιώτη και έναν άλλον όμοιον από Πάτρας.
Αυτά όλλα έτρεξαν έως ώρας και κατά χρέος σας αναφέρομαι περιμένοντας από αυτού να με οδηγήσεται, όσα αναγκαία κρίνεται δια να ακολουθήσω καθ´ ότι βλέπω μεγαλοτάτην αμηχανίαν και απελπισίαν εις τον λαόν και όλα ταύτα τα αποδίδουν εις την έλειψη του αρχηγού των, και δεν (φτιάνει) σε κανένα μέρος στρατόπεδον τοποθετημένον διά και περί όλλων τούτων λάβη τα όσα αναγκαιούσοι τα μέτρα. Εγώ δε μ’όλλον το Σέβας μένω.
Τη 12 Μαϊου 1826 ο πατριώτης
Παλούμπα δημητράκης πλαπούτας
[14] …….Απέστειλε προς τούτο αποσπάσματα ισχυρά εις την Βυτίναν και την Καρύταιναν τα οποία ηφάνισαν ότι είχεν απομείνει. Άλλος στρατός εστράφη προς την άκοβαν και την Πέραμεριάν , και οι κάτοικοι έσπευσαν προ του κινδύνου να διασκορπισθούν προς τα βουνά. Προσέτρεξαν τότε ο Δ. Πλαπούτας και ο Φώτης Ντάρας και επετέθησαν εις του Σέρβου, και της Γρηάς το Διάσελον, ενανατίον χιλίων περίπου Αιγυπτίων πεζών και ιππέων, που είχαν αποκομίσει εκ της επιδρομής χιλιάδες πρόβατα και άλλα ζώα, και αφού τους επροξένησαν φθοράς, τους ηνάγκασαν να αποχωρήσουν, και ελευθέρωσαν τα αποκομιζόμενα.
Κόκκινου Δ, Η Ελληνική Επανάστασις, Αθήναι 1954, τομ. 10, σ. 141-142.
Σπηλιάδου Ν. Απομνημονεύματα, τ. Β΄, σ.367.
[15] ΓΑΚ, Εκτελ. φ, 181. 13 Μαίου 1826, Θ. Κολοκοτρώνης από Μπουγιάτι προς Διοικ. Επιτροπή
[16] Σπηλιάδου Ν. Απομνημονεύματα, τα Β΄ σ. 367.
[17] …………πάντες ασφαλίζοντες τας οικογενείας αυτών σπεύδουσιν εις τα στρατόπεδα του Κολοκοτρώνη. Αλλ’ ο Ιμπραήμ προς βιαίαν διάλυσιν αυτών στέλλει άγρια αποσπάσματα εις όλας τας επαρχίας. Εν τοιούτον έκαυσε πάλιν την Βυτίναν, έφθασεν εις Άκοβαν, διέβη τον Λάδωνα, ελεηλάτησε την Θέλπουσαν και απήγαγε χιλιάδας προβάτων και κτηνών. Αλλ’ ο Πλαπούτας ενεδρεύσας εις Σέρβου έτρεψε τους Τούρκους εις φυγήν παρά της Γριάς το Διάσελον και ήρπασε την λείαν, ενώ ο μέγας Γέρων διέτρεχεν ακαταπόνητος όλην την Πελοπόννησον..
Τ.Χ.Κανδηλώρου, Η Γορτυνία, Εκδόσεις "Διόνυσος", σ. 316.
Γεώργιος Μπακράτζης
Εν Παλούμπα τη 10η Μαίου 1846
Είναι αναντηρήτως ομολογούμενον ότι πάντες οι Έλληνες ηγωνίσθησαν άμα εδόθη το σύνθημα και υψώθη η σημαία της ανεξαρτησίας μας και υπέστησαν τας κακίας και τας συμφοράς του καταστρεπτικού και πολυχρονίου πολέμου εκείνου.
Είναι επίσης ομολογούμενον ότι πολλοί μετασχόντες εις τον καταστρεπτικόν τούτον αγώνα ου μόνον απώλεσαν πάσαν την ζωήν των αλλά και εξήλθον από το πεδίον του Άρεως νικηταί και τροπαιούχοι αλλά αιματωβαμμένοι και καταπεπονημένοι και πραγματικώς άξιοι αμοιβής. Και εις εκ των τελευταίων τούτων είναι και ο ευσεβάστως υποσημειούμενος κάτοικος του χωρίου Σέρβου της επαρχίας Γορτυνίας. Σ επιτροπή ευθύς άμα ήχησεν η σάλπιξ της ελευθερίας μας εις τας ακοάς των Ελλήνων εκίνησα αυθορμήτως πάραυτα εναντίων των εχθρών της Πατρίδος, επικεφαλής τεσσαράκοντα οπλοφόρων στρατιωτών και υπό τας διαταγάς των περιφανών και ενδδόξων στρατηγών μας επολέμησα καθ’ όλην την διάρκειαν του καταστρεπτικού και πολυχρονίου εκείνου αγώνος.
Παρευρεθείς στις σημαντικώτερες μάχες και πολιορκίες.
Δεν δύναμαι ένεκα της ακρωτηριάσεως των χειρών μου και προξενηθησών πληγών να πορισθώ τα προς το ζην εμού τε και της επταμελούς αδυνάτου οικογενείας μου, ην ανέθρεψα μέχρι σήμερον, με τα ελέη των χριστιανών και Αγωνιστών , ους ως είρηται από αρχής μέχρι τέλους του αγώνος. Και μη ανταμειφθείς άχρι τούδε αναλόγως των αγώνων και θυσιών μου, ενώ έχω τέκνα αδύνατα και τρεις θυγατέρας. Τούτων ούτως εχόντων παρακαλώ γονυκλινής την Σεβαστήν ταύτην επιτροπήν να ενσκύψη ευμενώς εις τους αγώνας και θυσίας μου και ευαρεστουμένη να με ανταμείψη κατά αναλογίαν των αγώνων μου τούτων, δια να δυνηθώ να οικονομήσω εμαυτόν τε και τα αδύνατα τέκνα μου .
Ευπειθέστατος
Γεώργιος Μπακράκης
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου